Tokaýlary dikeltmek

---

HealthWiki > Daşky gurşaw we adam saglygy > Bap 10: Tokaýlar > Tokaýlary dikeltmek

---

Bu bapda:

 

Bu bapda:

• Bap 10: Tokaýlar
• Tokaýlar we saglyk
• Tokaýlar we ýaşaýyş serişdeleri
• Tokaýlaryň ýok edilmegi
• Tokaý dawa-jenjelleri
• Tokaýlardan durnukly peýdalanmak
• Tokaý goraghanalary
• Tokaýlary dikeltmek

Gadymy tokaýlar (hiç wagt çapylyp aýrylmadyk we şikeslenmedik köne tokaýlar) has seýrek duşýandyr. Gadymy tokaý ýitse, ol gaýtadan ösüp bilmez we öňküsi ýaly ösümlik we haýwan dünýäsiniň köp dürlüligini hem saklap bilmez. Adamlaryň ekýän we oňat dolandyrýan tokaýlary ýerli ilatyň saglygyny goldajak serişdeleriň köpüsini berip bilýändir.

Sagdyn tokaýyň täzeden ösmegi üçin uzak wagt gerek bolýar. Ýöne onuň başlangyjynyň oňat bolmagy üçin, käbir işleri etmek gerek. Topragyň pytramasyna (eroziýasyna) gözegçilik etmek, topragy taýýarlamak we ýaşaýan ýeriňize gabat gelýän baglary we ýerli baglary ekmek tokaýyň oňat ösmegine kömek edip biler. Tokaýlarda baglaryň köpelmeginiň tebigy düzgünine eýermek has sagdyn tokaýy döretmäge kömek etjek usullarynyň biridir (11-nji baba seret).

Baglary ekmek hemişe peýdalymy?

Tokaýy dolandyrmak üçin ýerli taslama girişmezden öň, onuň siziň zerurlyklaryňyza we ýerli daşky gurşawa peýda getirjekdigine göz ýetiriň. Çäkli suw we ýer üçin baglaryň we ekinleriň arasynda bäsleşik ýüze çykyp biler. Käte rehimsiz daşky gurşawda ýaş baglar barada alada köp işi talap edýär. Baglar ekilmesiz ýerde ýa-da olar barada alada edilmejek ýerde ekilse, taslama puja çykyp, baglar gurar.

Siziň ýaşaýan çäkleriňizdäki adamlar tokaý materilallary ýa-da miweleri ýaly tokaý önümlerinden eklenýän bolsalar, bag ekmek tokaý resurslaryny tiz dikeltmegiň iň oňat usuly bolup biler. Olar awçylykda ýa-da topragy, howany, suwy, goramakda esasan hem tokaýa bil baglaýan bolsa, onda, mümkin, tokaý özbaşdak ösýänçä, onuň böleklerini peýdalanmakdan gorap saklasa, uly girdeji alyp biler.

Örülerde, batgalyklarda we çöllerde öz-özünden ösýän baglar azdyr. Emma baglaryň az bolan ýerlerinde: şäherlerde we şäherçelerde, ýollaryň gyralarynda, fabrikleriň töwereginde we seýilgählerde bag ekmek ilatyň abadanlygyny we saglygyny has gowulaşdyryp biler.

Ýere kim eýeçilik edýär? Bu barada nähili kanunlar bar?

Tokaýy täzeden dikeldip, soňra ondan peýdalanjak bolsaňyz, tokaý ýetişenden soň, tokaýdan peýdalanyp biljekdigiňize göz ýetiriň. Ýeriň kanun boýunça kime degişlidigini bilmek we baglary ekmezden öň rugsatnamany almaklyk sizi dürli meseleleriň ýüze çykmagyndan azat eder. Birwagt garyp we hasylsyz ýerler sagdyn tokaý bilen örtülse, ol ýene-de gymmatly bolar. Şeýle hem käbir ýerlerde belli-belli baglary adamlaryň özleri eken bolsalar hem, çapmagy gadagan edýän kanunlar bar. Siziň ýaşaýan ýeriňizde şeýle kanunlar bar bolsa, olar barada biliň.

Dürli baglar dürli zerurlyklar üçin ulanylýar

Ekiljek baglaryň görnüşleri ilatyň talaplaryna görä kesgitlenmelidir.

Bize dynç almak we wagtymyzy hoş geçirmek üçin ýer gerek bolsa,...

...biz seýilgäh ýaly köpçülik ýerde saýaly baglary ekmeli.

Ýöne biz suw gorlarymyzy hem goramak isleýäris...

...şonuň üçin biz çeşmeleriň we derýalaryň golaýynda haýal ösýän baglary ekmeli

Biz topragyň pytramasynyň öňüni almaly....

...tokaýy çapylyp aýrylan depe ýapgytlarynda köki uzyn ösjek baglary ekip bileris.

Ýerli ilata gerek bolan odun, tokaý materiallary ýa-da mallar üçin iým barada näme aýdyp bilersiňiz?

Ählimiziň ulanmagymyz üçin umumy ýerimizde dürli baglary ekip bileris.

Öz maşgalam üçin maňa iýmit, derman, mallar.

...şonuň üçin biz öz öýlerimiziň golaýynda dürli baglary ekeris.

Wagty we sabyrlylygy talap etse-de, her bir adamyň biliminden peýdalanyp we hemmeleriň zerurlyklaryny nazara alyp, ähli ilat üçin oňaýly meýilnamany düzüp bolar.