Öz çeşmäňizi goraň

---

HealthWiki > Daşky gurşaw we adam saglygy > Bap 6: Ilatyň suwuny goramak > Öz çeşmäňizi goraň

---

Bu bapda:

 

Bu bapda:

• Bap 6: Ilatyň suwuny goramak
• Suw we ilat saglygy
• Ilatyň habarly bolmagyny gazanmak
• Suw üpjünçiligiňizi gowulandyryň
• Suw çeşmeleriňizi goraň
• Goralýan guýular
• Öz çeşmäňizi goraň
• Ýagyş suwlaryny ýygnamak
• Suwuň howpsuz daşalyşy
• Suwy arassa saklaň
• Agyz suwuny zyýansyzlandyryň
• Ýuwundy (ulanylan) suwlar: kynçylykmy ýa-da baýlyk?

Çeşme – ýerasty suwlarynyň ýeriň ýüzüne tebigy çykýan ýeridir. Çeşmeler daglardan we dag topragyndan syzyp çykýarlar. Olar çalt akýandyklary üçin arassadyr we ýeriň ýüzüne çykandan soň hapalanmasa, howpsuzdyr. Çeşme suwunyň howpsuzdygyny bilmek üçin, onuň çykýan ýerini tapyň we şu soraglara jogap beriň:

• Bu hakyky çeşme? Ýa-da adaty akarmy, ýa-da ýeriň aşagynda çeşmeden ýokarda geçýän ýerüsti suwumy? Eger bu şeýle bolsa, onda çeşmedäki suw ýeriň aşagyndan akyp, az aralykdaky ýerüsti suwy bolup biler. Eger şeýle bolsa, onuň hapa bolmagy ahmal. Şeýle akarlar diňe ýagşyň ýagýan döwründe akyp biler.
• Siziň çeşmäňiziň ýokarsyndaky gaýada uly döwük ýerleri barmy? Eger bar bolsa, güýçli ýagyşdan soň çeşmedäki suwy barlaň. Eger suw bulanyk bolsa, onda çeşme ýerüsti akýan hapa suw bilen hapalanandyr.
• Çeşmäniň töwereginde ýa-da ýokarsynda hapa ýerler barmy? Bu ýerlere mallaryň otlaýan örüleri, hajathana çukurlary, hapalanan suw howdanlary, pestisidler, himiki dökünler ýa-da adamyň işleri bilen bagly beýleki ýerler degişlidir.
• Çeşmäniň 15 metr çemesi töweregindäki toprak ýumşak ýa-da çägesöwmi? Bular ýaly toprak ýerüsti hapa suwlaryň ýerasty suwlaryna akyp barmagyna sebäp bolýar.

Çeşmäniň töweregindäki zolagy goraň

Çeşmäni goramak guýy gazmakdan ýa-da skwažina burawlamakdan arzan düşýär. Goralýan çeşmeden ilatyň ýaşaýan ýeriniň golaýyna turba geçirmek ýeňildir. Çeşmäniň golaýyndaky zolagy goraň, bu zolagyň töweregine haýat aýlaň we ýerüsti hapa suwlaryny we galyndylary alyp gider ýaly zeýkeş akabasyny gazyň. Bu haýwanlar üçin hem böwet bolar.

Çeşmäni has gowy gorar ýaly, onuň töwereginde bag ekiň. Agaçlar topragyň pytramasynyň öňüni alýar we çeşmäniň töweregine saýa salyp, ýakymly ýere öwürýär.

Çeşme gözbaşyny goraýan “guty”

Çeşme gözbaşyny goraýan “gutyny” daşdan, kerpiçden ýa-da betondan gurýarlar. Bu çeşme gözbaşyny hapalanmakdan goraýar. Şeýle-de bu “guty” çeşmeden suw almaga ýa-da ilaty turbalar arkaly suw bilen üpjün etmäge, çeşmäniň suwuny suw howdanlara gönükdirmäge kömek edýär. “Gutynyň” oňat bolup bolmazlygy ýeriň gatlaklaryna we elýeter materiallara bagly

“Gutynyň” gurluşy

Zeýkeş akabasy suwuň “gutudan” akyp gitmeginiň öňüni alýar.

Çäge ýa-da çagyl

Suw şu ýerden syzyp çykýar

Suwuň derejesi

“Gutynyň” içine gözegçilik etmek we arassalamak üçin süýşürilýän gapak

Suw akdyrylýan turba. Onuň ujuna mör-möjeklerden goraýan tor berkidilýär.

Çägäni we topragy süzýän tor

Suw alynýan turba

“Gutynyň” içini ýuwmak üçin niýetlenen turba

Bu surat çeşme gözbaşyny goraýan “gutynyň” içki gurluşyny görkezýär.

Çeşmäniň gözbaşyndan gaýdaýan turbalary we ony goraýan “gutyny” ýygy-ýygydan arassalamalydyr

Çeşme suwunyň zyýansyzdygyna göz ýetirmek üçin, “gutyny” wagtal-wagtal barlap durmalydyr. Gyrmança, ýapraklar, haýwanlaryň maslyklary we beýleki zatlar çeşme gözbaşyndan gaýdaýan turbalara ýa-da “guta” düşüp, suwuň akmagyna böwet bolmagy ýa-da ony hapalamagy mümkin. Turba howply zatlar düşmez ýaly, “guta” girýän turbanyň ujuna simden örülen tory berkitmeli. Suwuň durnukly akyp durmagy üçin, tory wagtal-wagtal arassalap duruň.