Ýuwundy (ulanylan) suwlar: kynçylykmy ýa-da baýlyk

---

HealthWiki > Daşky gurşaw we adam saglygy > Bap 6: Ilatyň suwuny goramak > Ýuwundy (ulanylan) suwlar: kynçylykmy ýa-da baýlyk

---

Bu bapda:

 

Bu bapda:

• Bap 6: Ilatyň suwuny goramak
• Suw we ilat saglygy
• Ilatyň habarly bolmagyny gazanmak
• Suw üpjünçiligiňizi gowulandyryň
• Suw çeşmeleriňizi goraň
• Goralýan guýular
• Öz çeşmäňizi goraň
• Ýagyş suwlaryny ýygnamak
• Suwuň howpsuz daşalyşy
• Suwy arassa saklaň
• Agyz suwuny zyýansyzlandyryň
• Ýuwundy (ulanylan) suwlar: kynçylykmy ýa-da baýlyk?

Ýer togalagyndaky suwuň mukdary asla üýtgemeýändigi sebäpli, şol bir suwlar gaýta-gaýta ulanylýandyr. Ýöne ýuwundy suwlar we oba hojalygynda, senagatda ulanylan suwlaryň düzüminde köplenç kesel dörediji ýokançlyklar we himikatlar bardyr. Bular ýaly ýuwundy suwlara ýuwunmak, suwa düşmek, ony içmek howpludyr.

Zäherli himikatlar, adam täreti we peşewi bilen hapalanmadyk suwy arassalap, ony birnäçe gezek gaýtadan ulanmak bolar. Ýuwundy suwlary arassalamagyň usullary siziň öý hojalygyňyz ýa-da tutuş ilat üçin gerek bolan suwuň mukdaryna baglydyr. Şeýle-de olar suwuň näderejede we näme bilen hapalanandygyna, bu suwuň näme üçin ulanyljakdygyna, näçe ýeriňiziň, wagtyňyzyň we işçiňiziň bardygyna baglydyr.

“Çalymtyk” (dury däl) suw babatda gelnen netije

“Çalymtyk” suw – bu ýuwunmak we öý hojalygynda beýleki hajatlar üçin ulanylan suw bolsa-da, onuň düzüminde adamyň täreti ýa peşewi ýokdur. Eger Siz zäherli ýuwujy we arassalaýjy serişdeleri ulanmaýan bolsaňyz, onda “çalymtyk” suwy ekiniň içine ýa-da ýere akdyrmazdan öň, sadaja usul bilen işläp arassalap ýa-da asla arassalaman hem goýberip bilersiňiz.

Ýatda saklaň: “Calymtyk” suw içmek üçin ýaramly däldir.

“Çalymtyk” suw üçin niýetlenen ulgamlaryň dürli görnüşleri bardyr. “Çalymtyk” suwuň ulgamy şu ýagdaýlarda oňat işleýär:

• Aňsat gurlup, oňat gözegçilik edilende
• Suwuň düzüminde ýag, güýçli agardyjy serişdeler, eredijiler we beýleki himikatlaryň bolmadyk ýagdaýynda

Batgalyk zolagynyň (gamyşlyk käliniň) döredilmegi “çalymtyk” suwy süzmäge kömek edýär

“Çalymtyk” suwy arassalamagyň bir usuly – tebigata “öýkünmek”. Munuň üçin batgalyk zolagyny (gamyşlyk kälini) döredäýmelidir. Sebäbi batgalyk zolaklaryndaky ösümlikler suwuň düzümindäki ýokumly maddalardan iýmitlenip, suwy kislorod bilen baýlaşdyrýarlar. Bu bolsa suwuň arassalanmagyna ýardam berýär. Şeýle-de gamyşlyk käli şulary üpjün edip biler:

• Däneli ekinleriň suwaryş suwuny üpjün eder.
• Zerur hajatlaryňyz üçin peýdalanyp biljek gamşy ösdürmäge kömek eder.
• Ýata suwlaryň ýerinde owadan baglar ýetişdirer.

Ýatda saklaň: Batgalyk zolaklary (gamyşlyk käli) ýuwundy suwlary adamyň täretinden arassalap bilmeýär.

Batgalyk zolagyny nähili döretmeli

Batgalyk zolagyny döretmegi meýilleşdireniňizde, aşakdaky meselelere üns beriň:

• Size näçeräk ýer gerek? Batgalyk zolagynyň çüňlügy näçe bolmaly? Batgalyk zolagyndan näçe köp ýuwundy suw akýan bolsa, şonça-da köp ýer we şonça-da çuň oý ýer gerek. Eger suw çalt akýan bolsa, gamyşlyk käli suwy gowy arassalap bilmez.
• Suw çeşmesi batgalyk zolagyndan belentdemi? Suw belentlikden akyp gelmeli ýa-da nasos bilen çykarylyp, batgalyk zolagyndan akyp geçmelidir.
• Arassalanan suw nirä akdyrylmaly? Belki, suwy çeleklerde saklamalydyr ýa-da ekine akdyrmalydyr?

Batgalyk ýeri ýeterlik ýeriň bar ýerinde döretmelidir. Ony gaty uly bolmadyk ýerde – howzuň ýada 200 litrlik çelegiň düýbünde-de döretmek bolar. Gurak toprakly ýa-da ýerasty suwlary ýokarda ýerleşýän ýerlerde çukur gazyň-da ony diwarlaryny galyň plastmas ýa-da sement bilen berkidiň. Eger toýun toprak bolsa, diwarlary hiç zat bilen berkitmek gerek däldir.

Emeli batgalyk zolaga ideg etmek

Ýeri çuňaldyp, döredilen batgalyk zolagy köp mukdardaky “Çalymtyk” ýuwundy suwlary arassalap bilýär.

Şol ýerlerde bitýän batga ösümlikleri

Geçiriji turba (öýden akyp gelýän)

Geçiriji turbanyň töwereginde uly bolmadyk daşlar (2-4 sm ululykda)

Düýbünde iri çäge ýa-da ownuk çagyl (diametri 2 sm-den uly bolmadyk)

Ysyň bolmazlygy we çirkeýleriň köpelmezligi üçin, zolagyň üstüne 7-8 sm galyňlykda mulça goýmalydyr (ekiniň üstüni örtmek üçin niýetlenen çüýrän saman)

Arassalanan suwy akdyrýan turbalar. Olar geçiriji turbadan aşakda ýerleşdirip, olaryň arasyndaky tapawut 15 sm köp bolmaly däldir. Bu turbalaryň diametri 4-5 sm.

Arassalanan suwuň çykýan ýerindäki uly daşlar (diametri 4-5 sm ululykda)

30-70 sm çuňlukdaky çukur

Her bir döredilen batgalyk zolagy saklamagyň birnäçe talaplary bar. Bu talaplar suwuň mukdaryna, topragyň we ösümlikleriň görnüşine we beýleki şertlere baglydyr. Döreden batgalyk zolagyňyzyň netijeli bolmagy üçin gerekli usuly tapmak ugrunda degişli tejribeleri geçiriň.

• Eger ösümlikler solup, guraýan bolsa, batgalyk zolagyňyzdan ýeterlik suw akýan däl bolmaly. Ulgama köpräk suw goşmaly, ýa-da çukury ýalpagrak etmeli, ýa-da başga ösümlikleri ekmeli.
• Eger ulgamdan suw akmaýan bolsa, onda ownuk daşlary iri daşlar bilen çalşyryň, çägäniň mukdaryny azaldyň ýa-da çykýan turbanyň derejesini peseldiň.