Hesperian Health Guides
Suw akymyny dolandyrmak
HealthWiki > Daşky gurşaw we adam saglygy > Bap 9: Suw toplaýjy çäkleri goramak > Suw akymyny dolandyrmak
Zeýkeşi gowulandyrmagyň iň oňat usuly – ýagyn suwlaryny “ylgatman”, haýallyk bilen ýeriň ýüzüne ýaýrap, topraga siňdirmek.
|
| Zeýkeş kanallarynyň yzygider arassalanmagy keselleriň we silleriň öňüni alýar. |
Muny etmek üçin:
- ösümlikleri we agaçlary, aýratyn-da derýalaryň, çeşmeleriň boýunda ýa-da ýapgytda ösüp oturanlaryny çapmajak boluň.
- ýeriň ýüzündäki suwlary ösümliklere, suwaryş ýaplaryna we pes ýerlere ugrukdyryň. Suwuň ýygnanan ýerinde balyk howdanlaryny döredip ýada baglary ekip bolar.
- ýeriň ýüzündäki suwlary saklamak we ugrukdyrmak üçin, baglary böwet hökmünde ulanyň, pes diwarlary we toprak pytramasyna garşy beýleki desgalary guruň.
- suwuň ýere siňmegini üpjün edýän oba hojalyk işlerini alyp barmagyň durnukly usullaryndan peýdalanyp, topragyň ýagdaýyny gowulandyryň.
|
| Ýagyş suwuny durmuş baýlygyna öwrüň. |
- üçekden akýan suwlary çeleklere we agyz suwy üçin niýetlenen uly göwrümli gaplara ýygnaň ýa-da olary howdanlara, baglara ugrukdyryň.
- ýollaryň gyralarynda baglar, ösümlikler ekip, olary idediň ýa-da zeýkeş kanallaryny gurup, olaryň hapalanmagyna ýol bermäň.
- kranlardan we guýulardan akýan suwy zeýkeş ýaplaryna we guýulara ugrukdyryň.
Uly şäherdäki we şäherçelerdäki suw toplaýjy çäkler
Uly şäher ýa-da şäherçe gurlanda, ol suw toplaýjy çäklerden akýan suwuň akymyny üýtgedýär. Şäher gurluşygy ýollar, örtükler we üçekler ýaly gaty zatlary döredýär. Bu bolsa ýagyş suwuny ýere siňmän, haýsydyr bir ugra akmaga mejbur edýär. Suwuň topraga siňmezligi onuň ýygnanmagyna, ýata suwuň döremegine eltýär. Ýata suwlar bolsa çybynlaryň köpelýän ýerine öwrülýärler. Suwuň ýere siňmezligi suw almanyň töwekgelligini hem artdyrýandyr.
Gür ilatly we senagatyň ösen ýerlerinde suw has köp hapalanýar. Batgalyk meýdanlaryny we kenarlary şäherlerde we şäherçelerde sagdyn saklamak kyn bolsa-da, örän möhüm çäredir. Sebäbi batgalyk meýdanlar hapa suwuň ýygnanmagyna, ösümliklere, haýwanlara we adam saglygyna zyýan ýetirilmegine ýol bermeýärler.
Ýerli ilat özüne degişli suw toplaýjy çäkleri goramak üçin, şu aşakdakylary berjaý edip biler:
- Suw gözbaşlarynyň hapalanmagynyň öňüni almak üçin, adamlaryň galdyrýan hapalaryny we zäherleri himikatlary howpsuz ýok etmeli.
- Şäheriň çäklerindäki batgalyk meýdanlaryny, çeşmeleri we derýa kenarlaryny seýilgähler hökmünde dikeltmeli. Käbir jemgyýetçilik toparlary ýollaryň gyralarynda baglary ekýärler. Bu suwuň lagym turbalaryna akman, topraga süňmegine ýardam berýär
- Suw joşgunlarynyň bolup biläýjek ýerlerinde ýaşaýan adamlary has howpsuz jaýlar bilen üpjün etmek üçin, şäher häkimlikleriniň degişli çäreleri geçirmegini gazanmaly.
- Önümçilik pudaklarynyň we kärhanalaryň öz galyndylary babatda jogapkärçilikli bolmagyny talap etmeli.
- Şäher häkimliginiň we raýat guramalarynyň durnukly ösüş boýunça geçirýän işlerine işjeň gatnaşmaly.
 |
| Şäherdäki we şäherçelerdäki suw toplaýjy çäkleriň hapalanmagy aňsat, emma olary gorap bolar! |