Hesperian Health Guides
Amatlaşdyrylan peçler
Peçleriň görnüşi taýýarlanylýan önümlere, elýeter gurluşyk materiallaryna we aşpezçiligiň adaty usullaryna bagly bolýar. Peçleriň hilini gowulandyrmak we öýdäki howanyň hapalanmagynyň meselelerini çözmek üçin, peç gurýan ussalar we saglygy goraýyş işgärleri peçlerden peýdalanjak adamlar bilen hyzmatdaşlyk etmeli. Aşpeze ýaraýan, az ýangyç talap edýän we az tüsse çykarýan peç hakykatdan-da amatlaşdyrylan hasaplanýar.
Mazmuny
Aýallar peçleri ýylytmak we hoşboý ysly etmek üçin amatlaşdyrýarlar
Gwatemaladaky aýallaryň köpüsi ýaly, Ines hem öz maşgalasy üçin nahary aşhanany tüsseden doldurýan we köp odun ýakdyrýan, elde ýasalan peçde taýýarlaýardy. Amatlaşdyrylan peçleri ýasaýan gurama olaryň şäherine gelende, Ines beýleki aýallar bilen olaryň aýtjak zatlaryny diňlemäge gidýär.
Guramanyň adamlary az ýangyç talap edýän, az tüsse çykarýan we gurluşyk üçin köp serişde talap etmeýän täze pejiň taslamasyny taýýarlan ekenler. Kimiň täze peji ulanyp göresi gelýändigi barada soranlarynda, Ines meýletin ylalaşýar.
Ines we onuň goňşulary palçygy saman we gum bilen garyp, guramaçylar bilen işläp başladylar. Gurama mekgöwejen gyzdyrmaçlaryny taýýarlamak üçin pejiň üstüne sygýan saply demir sajy berýär. Olar odunlary ownuk böleklere çapyşdyryp, peji otlaýarlar. Ol dogurdan hem örän oňat işleýärdi! Ines pejiň az odun talap edýändigini, tüssäniň bolsa tüssecykardan çykýandygyny görýärdi. Täze peçde demir saçda taýýarlanan nahary birnäçe gezek iýip görenlerinden soň, Ines we onuň maşgalasy mekgöwejen gyzdyrmaçlaryň tagamsyzdygyny belleýärler.
Birnäçe aýdan peç ýasan adamlar dolanyp gelýärler. Ines olara minnetdarlyk bildirip, peç zerarly mekgöwejen gyzdyrmaçlaryň tagamsyzdygyny sypaýylyk bilen aýdýar. Guramaçylar ony diňläp, bu barada onuň pikirini soraýarlar. Ines öňki saçlaryň demirden däl-de, palçykdan ýasalandygyny we mümkin gyzdyrmaçlaryň tagamynyň şoňa bagly bolýandygyny aýdýar.
Şol günüň özünde Ines, onuň goňşulary we guramaçylar palçykdan saply saç ýasaýarlar, birnäçe gün guradýarlar we demir saçlary palçykdan taýýarlanan saçlara çalyşýarlar. Ines haýaljakdan peçde ot ýakýar, gyzy bolsa mekgöwejen gyzdyrmaçlaryny taýýarlaýar. Peç gyzandan soň, gyzdyrmaçlary palçykdan ýasalan saçda taýýarlaýarlar. Taýýar bolandan soň, olary maşgala bolup iýýärler. Olar örän süýjüdi! Inesiň we onuň maşgalasynyň indi hakykytdanda amatlaşdyrylan peji bar.
Gowy peç nähili işleýär
Peçleri az ýangyç sarp edip, az tüsse çykarar ýaly we iýmit has çalt taýýarlanar ýaly amatlaşdyrmak üçin ýönekeý usullar bar:
Peç ýylydylanda we nahar taýýarlanylanda ýelejiretmeklik
 |
 |
 |
| Gowusy: Peji penjirä golaý oturdyň. Gapmagarşy iki sany çykalganyň bolmagy otagdaky howanyň aýlanmagyna kömek edýär. | Ondan hem gowusy: Pejiň ýokarsyndaky tüsseçykar tüssäniň köp bölegini daşyna çykarýar. | Iň gowusy: Peje birikdirilen tüsseçykar tüssäniň has köp bölegini içerden çykarýar. |
Ojagy amatlaşdyrma
Ýönekeý peçleriň köpüsi açyk otly ojaklardyr. Käte olara 3 daşly ojaklar hem diýilýär, sebäbi dünýäniň köp künjeklerinde ýanyp duran oduň daşyna 3 sany daş aýlap, olaryň üstünde nahar taýýarlanylýan gaplary goýýarlar.
Ojaklaryň gurluşyny biraz üýtgedip, olary has howpsuz, az tüsseli we az odun sarp eder ýaly amatlaşdyryp bolar. Mysal üçin gury, ownuk odun ýakylsa, tüsse az bolýar. Oduň daşyna palçykdan pessejik aýlaw aýlanylsa, ol ýangynyň, ýanyklaryň döremeginiň öňüni alar.
 |
 |
| Odunlaryň diňe uçlary ýanýan arassa otda tüsse az bolýar we odun az sarp edilýär. | Odunlaryň hemme ýeri ýanýan hapa otda tüsse has köp bolup, odun köp sarp edilýär. |
Ot ýakmak üçin aşagy demir gözenekli ýönekeý ojagy palçykdan gurmak örän az materialy talap edýär. Şeýle ojakda ot oňat ýanyp, açyk oda garanyňda, odun az sarp edilýär.
Ýönekeý ojagy ýasamak üçin aşakdakylary garyň:
- çägäniň 6 bölegini;
- palçygyň 4 bölegini;
- birnäçe gysym arassa ýonuşgany ýa-da ownuk samany;
- palçykdan aýlaw ýasap bolar ýaly möçberde suw.
 Ojagyň gapdalyndaky körük howany çekip, odunyň ýanmagyny üpjün edýär.
Daşlar gazanjygy otdan ýokarda saklaýarlar.
|
Aýmança bilen gazanyň arasyndaky ýeriň azdygy sebäpli (iň kiçi barmagyňyzyň ýogynlygynda), ol gazanyňyzy gowy gyzdyrar we tüssäni azaldar.
Odunlaryň aşagyndaky demir gözenek howanyň geçmegine mümkinçilik berýär.
Gazan palçyk aýmançanyň içinde ýerleşýär.
|
Samandan ýasalan peç oduny tygşytlaýar
Samandan ýasalan peç uzak wagtlap taýýarlanylan tagamlary (buglanan et, kösükliler we tüwi) bişirip, olary ýyly saklamak we ýangyjy tygşatlamak üçin ulanylýan usuldyr. Şeýle peçler saman böleklerinden ýa-da ýylylygy geçirmeýän islendik elýeter materialdan ýasalýar. Ony gaty kagyzdan, gazetden ýa-da samandan doly sebetden ýasap bolýar ýa-da nahar bişirýän gazanyňyzy galyň ýorgana ýa-da mata dolap-da bolýar.
Nahar peçde birnäçe minut gaýnanyndan soň, gazany saman guta salyň. Nahar 2 sagadyň we ondan gowrak wagtyň dowamynda taýýarlanylmagyny dowam eder. Gazanda nahar köp bolsa, ýokary temperatura gowy saklanýar. Nahar az bolsa, peç gowy işlemeýär.
 Ýylylygy geçirmeýän material (ýöne plastmassa ýa-da penoplast bolmaly däl!)
Nahar taýýarlamak üçin gapakly gazan
Guty
|
 Sebediň gapagy
Nahar taýýarlamak üçin gapakly gazan
Sebediň örtügi gyzgyny daşyna çykarmaýar
Gazanyň ýokarsyndaky gyzgyny çykartmaýan material naharyň bişmegine ýardam berýär.
|
| Gutudan ýasalan saman peji | Sebetden ýasalan saman peji |
Amatlaşdyrylan demir peç
Demir peç (turba şekilli) – bosgunlaryň düşelgeleri ýaly wagtlaýyn ýaşalýan ýerlerde ýa-da hakyky göwrümli peçleri ýasamak üçin serişdeleriň ýok ýerlerinde ulanylýan kiçijek peçdir. Ol ýangyjy arassa ýakyp, az tüsseli bolýar.
Demir peji arzan we siziň ýaşaýan ýeriňizde elýeter materialdan ýasap bolar.
